Anne baba olmanın belki de en zor tarafı, çocuklarının tüm ihtiyaçları ile ilgilenmek zorunda olmaktır. Ebeveynler, çocukları belli bir yaÅŸa gelene kadar, hatta aslında ömürleri boyunca, onların mutlu, saÄŸlıklı ve huzurlu olmalarını saÄŸlamaya çalışırlar.

Ancak, mutluluk göreceli bir kavramdır ve her aileye, dolayısıyla her anne, baba ve çocuÄŸa göre deÄŸiÅŸir. Belki de bu yüzden, mutluluk üzerine yazılmış hazır reçeteler yerine, ebeveynlerin kendi mutluluk tariflerini kendilerinin yapmalarını önemlidir. Bu noktada önemli olan “mutlu” çocuÄŸu ve “mutlu” aileyi tanımlamak deÄŸil, “mutlu olmaya giden yol”da karşılaÅŸabilecek virajlara öngörülü davranmaktır.

Çocuklar neden mutsuz olurlar?

Bireysel istek ve ihtiyaçlarının çocuÄŸun istediÄŸi anda karşılanmadığı durumlar, çocukta huysuzluk, hırçınlık yaratabilir. Anne babalar da çocuÄŸun “mutsuz” olmasını istemediklerinden, onların istediklerini her ÅŸart altında, ne pahasına olursa olsun karşılamaya çalışabilirler. Böylece, çocuk istemeyi, istedikçe tüm çabaların onun isteklerini karşılamak için seferber olduÄŸunu, sonunda da istisnasız tüm isteklerine kavuÅŸtuÄŸunu görür. Peki ya sonra?

Tüm istekleri karşılanan biri, “mutlu” olmak için neyi bekler? Mutlu olmak için “deÄŸer” bilmeyi ve bazen mutluluÄŸun çaba istediÄŸini nasıl öÄŸrenebilir? Bu nedenle, önemli olan, çocuÄŸun kendi mutluluÄŸuna kendisinin katkısının olmasıdır. Ä°stediÄŸi bir oyuncak için para biriktirip ona kendi çabasıyla sahip olduÄŸu andaki mutlulukla, istediÄŸi an sahip olması arasındaki fark açıktır. Çünkü ilkinde çocuk, kendi mutluÄŸu için çaba sarf edecek, kendi emeÄŸi ve sabrına deÄŸer verilecek, sonunda da mutluluÄŸu doyumsuz yaÅŸayacaktır. Ä°kinci durumda yaÅŸanan doyumsuzluk ise, çocuÄŸun mutluluÄŸunu olumsuz etkileyen “hemen her ÅŸey benim olsun” durumudur. Her iki durumda da çocuk mutlu olur, ama sizce hangisinde mutlu olmayı ve mutlu olmanın yollarını öÄŸrenir?

Peki okul çağında?

Bu tür örnekleri daha çok okul öncesi yaÅŸlarda görürüz. Okul çağı çocuklarında ise mutluluk somut ödül ve durumlardan, davranışlar ve söylemlerle ilgili tanımlamalara kayar. MutluÄŸu, “derslerimin iyi olması, annemin babamın saÄŸlıklı olması, yazın tatile gidebilmek” gibi tanımlamaya baÅŸlarlar.

Dolayısıyla, okul çağı çocuklarının mutlu olmaları, günlük hayat içinde gördükleri ve yaÅŸadıkları olaylar üzerinden anlam bulur. Yani, anne babalarıyla, arkadaÅŸlarıyla, öÄŸretmeniyle yaÅŸadıkları çocuÄŸun mutluluk tanımının geniÅŸlemesine katkıda bulunur. Bu nedenle, eskiden oyuncak alındığında çok mutlu olan 7 yaşındaki bir erkek çocuÄŸunun beklentilerinin artık deÄŸiÅŸmiÅŸ olacağını anne babanın takip etmemesi, onlarda hayal kırıklığı yaratabilir.

Anne babalar, çocuklarını neyin mutlu ettiÄŸini tecrübeleriyle, açıklıkla yapılan sohbetlerde çocuÄŸa sorarak öÄŸrenebilirler. Böylece, daha önceden mutlu etmek için yaptıkları çabaları ara sıra yenilemeleri ebeveynlerin de daha yetkin hissetmelerine yardımcı olacaktır.

Mutluluk öÄŸretilebilir mi?
Anne ve babanın rolü ne olmalı?

*MutluluÄŸun saÄŸlanmasının ve mutlu olmanın aile içindeki ilk basamağı, anne babaların kendi davranış modeli ve söylemleriyle mutluluÄŸu nasıl tanımladıklarıdır. Yiyecek yemeklerinin olması, saÄŸlıklı olmak, eÄŸer aile içinde deÄŸer verilen ve mutlu olmaya sebep durumlarsa, çocuk da bu ÅŸartlar gerçekleÅŸtiÄŸinde “mutlu” olur, mutluluÄŸu ilk bu deÄŸerler üzerinden tanımlar. Büyüdükçe de kendi tanımlarını eklerler, ve bireysel özellikleri üzerinden mutlu olmanın yollarını öÄŸrenirler. Dolayısıyla önemli olan önce anne-babanın kendilerinin mutluluÄŸu nasıl yaÅŸadıkları, ve belki daha da önemlisi bunu nasıl ifade ettikleridir.

*MutluluÄŸun anne baba tarafından davranış ve sözlerle ifadesi de ikinci basamak sayılabilir. Annenin ve babanın, “…….. olduÄŸu için çok mutluyum”, ya da “………… dan dolayı kendimi çok mutlu hissediyorum” söylemleri, ebeveynlerin çocuklara mutlu olmak konusunda verecekleri eÄŸitimin önemli bir parçasıdır. Bu ÅŸekilde, hem mutlu eden deÄŸer ve durumları açıklamış, hem olay ve duygu arasında iliÅŸki kurmuÅŸ hem de çocuÄŸa model olmuÅŸ olacaklardır.

*ÇocuÄŸun geliÅŸim ihtiyaçlarını takip ederek, onunla vakit geçirmek, iliÅŸki kurmak, paylaşımlarda bulunmak gibi etkinlikler çocuÄŸun mutluluÄŸunu büyük oranda etkileyecektir. Çünkü bu ÅŸekilde, çocuÄŸa anne-baba-çocuk üçgeninin mutluluÄŸunda onun da payının olduÄŸu mesajını vererek, keyifli vakit geçirmenin hazzını yaÅŸatmış oluruz.

*Anne babanın mutluluk seviyesi, hayata bakış açıları, memnuniyetleri, çocuÄŸu da birebir etkiler. Bu nedenle ebeveynlerin kendilerini gözlemlemeleri, mutsuz hissettiklerinde bunu saklamadan paylaÅŸmaları ancak, yaptıkları açıklamalarla çocuÄŸu rahatlatmaları önemlidir. Anne babaların gergin,mutsuz hissettiklerinde ya da büyük kayıplar yaÅŸadıkları, krizlerin olduÄŸu dönemlerde, mutsuz hissetmenin gayet normal bir durum olduÄŸu anlatılmalıdır. Aksi halde çocuk “mutsuz” hissetmeyi sıra dışı bir durum sayarak bundan çekinebilir, ya da başına geldiÄŸinde hazırlıksız yakalanmış hissedebilir.

*Uzun süren mutsuzluk ve memnuniyetsizlik hali ile görülen hırçınlık, davranış deÄŸiÅŸiklikleri ise ciddi bir duruma iÅŸaret edebilir. ÇocuÄŸunuzun yaÅŸadığı sıkıntı günlük hayatını etkiler hale gelirse ve ebeveyn olarak çabalarınız sonuç vermiyorsa, bir uzmana danışmak yararlı olabilir.

Mutlu çocuk yetiÅŸtirmekte ebeveynlere düÅŸen en temel görev, mutlu olmanın dış faktörlerden etkilense bile bunun, çocuÄŸun kendi çabası, emeÄŸi ve bakış açısı ile ilgili olduÄŸu mesajını vermektir. Aksi halde, ebeveynin çocuk için, ancak çocuÄŸu katmadan yapmadan her “mutluluk planı” kısa süreli etki saÄŸlayacak ve çocuk tarafından sahiplenilmeyecektir. Böyle olunca “bu çocuk hiçbir ÅŸeyden mutlu olmuyor!!” diyen anne babaların da aslında çocuÄŸa mutlu olabilmeyi deÄŸil, sunulanı kabul ederek mutlu kalmayı öÄŸrettiklerini görmek ÅŸaşırtıcı olmamalıdır.

Seçil AKAYGÜN CÜNTAY
Uzman Psikolojik Danışman
GÜNCE Psikolojik Danışmanlık Grup Çalışmaları Merkezi
www.guncedanismanlik.net